با ميوه از سرطان فرار کنيد

آنتي اکسيدان ها ترکيباتي هستند که خطر ابتلا به انواع سرطان و بيماري هاي مختلف را کاهش مي دهند. اين ترکيبات در برخي ميوه ها فراوان ترند. حتماً نام آنتي اکسيدان ها را بارها و بارها در برنامه هاي تلويزيون شنيده ايد. اغلب در اخبار مي شنويد که اين ترکيبات از بروز سرطان ها جلوگيري کرده و در ميوه ها و سبزي هاي تازه يافت مي شود. اما راز اين ترکيبات در چيست؟ واقعاً اين مواد چگونه در بدن مانع بروز سرطان مي شوند و آيا خواص ديگري هم دارند؟

تعريف علمي
 

از نظر علم تغذيه، آنتي اکسيدان ها ترکيباتي هستند که مانع فعاليت راديکال هاي آزاد شده و از اکسيداسيون آنها جلوگيري مي کنند و با غيرفعال کردن آنها سلول هاي بدن را از اثرات مخرب اين ترکيبات مصون نگاه مي دارند.
اما راديکال هاي آزاد چه جور موجوداتي هستند؟ راديکال هاي آزاد مانند عفونت هاي باکتريايي هستند که گلبول هاي سفيد در اطراف شان تجمع مي يابند تا آنها را منهدم کنند. آنتي اکسيدان ها هم دور راديکال هاي آزاد تجمع يافته و آنها را از ميان برده يا غيرفعال مي کنند. البته راديکال هاي آزاد را نمي شود دقيقاً مشابه ميکروب دانست چرا که بدن خود آنها را توليد مي کند، اما در شرايطي که اين ترکيبات بيش از اندازه افزايش يابند مي توانند مضر باشند. آنتي اکسيدان ها چند گروه را شامل مي شوند که عبارتند از: ويتامين C، ويتامين E، کاروتنوييدها، يوبي کينون ها و بيوفلاونوييدها.

شناسنامه آنتي اکسيدان ها
 

مهمترين آنتي اکسيدان ها شامل ويتامين C ، E و کاروتنوييدها هستند. اما ترکيبات ديگري نيز وجود دارند که خاصيت آنتي اکسيداني به آنها نسبت داده مي شود که برخي از آنها جزو آنزيم هايي هستند که در فعاليت هاي متابوليکي دخالت دارند و برخي جزو مواد معدني و ويتامين هاي مورد نياز بدن هستند که عبارتند از: سلنيوم، آهن، روي، منگنز، مس، گلوتاتيون ردوکتاز، گلوتاتيون پراکسيدازها، کاتالاز و سوپر اکسيد ديسموتازها. با وجود فراواني بسيار در انواع ترکيبات که خاصيت آنتي اکسيداني دارند تنها ويتامين E ، C و کاروتنوييدها در تقسيم بندي آنتي اکسيدان هاي درجه يک جا مي گيرند. ويتامين C جزو ويتامين هاي محلول در آب است که بايد از طريق غذا دريافت شود. اين ماده مغذي با غيرفعال کردن راديکال هاي آزادي که در آب محلول هستند، به طور اختصاصي از اثرات مخرب آنها جلوگيري مي نمايد.
ويتامين E نيز به دو شکل آلفا توکوفرول و گاما توکوفرول وجود دارد که به ترتيب مانع پراکسيد شدن ليپيدها خصوصاً چربي هاي اشباع نشده با چند پيوند دو گانه ( PUFA) مي شود و تا حدودي از اکسيداسيون LDL يا کلسترول بد در بدن جلوگيري مي نمايد. کاروتنوييدها همه جزو آنتي اکسيدان هاي بسيار قوي تلقي مي شوند و وجودشان براي سلول ها بسيار ارزشمند است، از اکسيد شدن ليپيدها در مراحل اوليه جلوگيري کرده و سطح چربي خون را پايين نگه مي دارند و از صدمات آلاينده هاي محيطي خصوصاً دود سيگار جلوگيري مي کنند. از جمله ترکيباتي که جزو خانواده کاروتنوييدها محسوب مي شوند، مي توان آلفا و بتا کاروتن، ليکوپن، کريپتو گزانتين، زي گزانتين و لوتئين را نام برد. مطالعات اخير نشان داده اند که ترکيباتي به نام بيوفلاونوييدها نيز خاصيت آنتي اکسيداني دارند. اين ترکيبات از شکنندگي عروق جلوگيري کرده و همه فعاليت هاي ويتامين C را تشديد مي کنند. متخصصين علم تغذيه اعلام کرده اند که دريافت اين ترکيبات از طريق رژيم غذايي موجب کاهش خطر بيماري هاي قلبي- عروقي و سرطان مي شود. بيوفلاونوئيدها در گياهان فراواني وجود دارند و به بيش از 800 نوع مختلف تقسيم مي شوند. کورستين، روتين و هسپريدين نيز جزو مهمترين اين ترکيبات بوده و در گياهاني وجود دارند که رنگدانه هاي آنها غير کاروتنوييدي بوده و داراي رنگ قرمز، آبي و زرد هستند.
يوبيکينون ها نيز از ترکيباتي با خاصيت آنتي اکسيداني هستند که به تازگي دانشمندان از ويژگي هاي منحصر به فرد آنها آگاهي يافته اند. در بين اين خانواده، کو آنزيم Q10 نيز جاي دارد. اين ترکيب در بدن با استفاده از پيش سازهايي تهيه شده و مانند يک آنتي اکسيدان محلول در چربي نظير ويتامين E عمل مي کند. به طور کلي اين ترکيبات در بهبود بيماري هاي قلبي مفيد است به خصوص در نارسايي احتقاني قلب و کارديوميوپاتي. کو آنزيم Q10 در مواد غذايي نظير لوبياي سويا، انواع ماهي ها خصوصاً ساردين، جوانه گندم، لوبيا سبز، سير، کلم و اسفناج وجود دارد.

دامنه فعاليت آنتي اکسيدان ها
 

محققين، مواد و ترکيبات زيادي را جزو منابع راديکال هاي آزاد مي دانند. آنها آلودگي هوا، سيگار، اشعه، ترکيبات شيميايي و حلال هاي صنعتي، داروها و مواد مخدر، باقيمانده حشره کش ها و آفت زداها در مواد غذايي و افزودني هاي غذايي نظير نگهدارنده ها و رنگ ها( در حد غيرمجاز) را توليد کننده راديکال هاي آزاد در بدن قلمداد مي کنند و عوارض بسياري نظير بروز سرطان، بيماري هاي قلبي، آب مرواريد، آلرژي و حساسيت بيش از اندازه، استئو آرتريت، MS، پارکينسون و ... را به حضور هرچه بيشتر آنها در بدن مربوط مي دانند. به طور کلي راديکال هاي آزاد عامل بروز سه دسته بيماري هستند؛ بيماري هاي چشمي، قلبي- عروقي و سرطان.
مطالعات نشان داده اند که دريافت ليکوپن از طريق مصرف مداوم گوجه فرنگي در مردان مانع بروز سرطان پروستات مي شود. اين ترکيب در دسته کاروتنوييدهاست و در گوجه فرنگي به وفور وجود دارد.
منبع: کوچه ما، شماره 9.
/ج